عملکرد پنبه از پارامترهای کمی است که به وسیله ژن های متعدد کنترل می شود. افزایش عملکرد پنبه فاکتور مهمی است که تحت تاثیر فاکتورهای ژنتیکی و محیطی قرار می گیرند. شناخت عوامل موثر بر عملکرد و زودرسی، و تاثیرات ژنتیکی و محیطی آن می تواند در اصلاح ارقام جدید موثر باشد. در این تحقیق 20 ژنوتیپ پنبه از گونه های زراعی هیرستوم و باربادنس در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سال 1392 مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که رقم بختگان با 6.68 گرم و برگ پهن برگ قرمز با 6.74 گرم سنگین ترین وزن یک غوزه را داشتند و ارقام گیزا با 105.9گرم و ترمز 14 با 108.3 گرم و بار بادنس 111.5 گرم (همگی از گونه باربادنس) دارای سبک ترین وزن سی غوزه بودند. بین عملکرد با صفات تعداد شاخه رویا (0.64)، طول بلندترین شاخه رویا (0.44) و وزن 30 غوزه (0.45) همبستگی ژنوتیپی مثبت و معنی داری در سطح یک درصد وجود داشت. همچنین عملکرد با ارتفاع و تعداد شاخه زایا همبستگی منفی و معنی دار داشت (به ترتیب 0.47- و 0.50-). همبستگی ژنوتیپی مثبت و معنی دار بین زودرسی با تعداد شاخه زایا (1.01)، طول شاخه زایا (0.61) و تعداد غوزه (0.58) مشاهده گردید. در ضمن زودرسی با صفات ارتفاع (1.01-)، تعداد شاخه رویا (0.56)، طول بلندترین شاخه رویا (0.34-)، وزن 30 غوزه (0.28-) و عملکرد (0.46-) همبستگی ژنوتیپی منفی معنی دار نشان داد. بیشترین عملکرد مربوط به ژنوتیپ های سپید (1862 کیلوگرم در پلات)، بختگان (2025)، خرداد (2330)، سیلند (1912)، سوپراکرا (2200)، تابلادیلا (1965) و چکوروبا (1933) بوده است.

در اصلاح ارقام زراعی مقایسه لاین های امیدبخش با ارقام رایج می تواند به شناخت هر چه بیشتر و پیشرفت برنامه های اصلاحی کمک نماید. این تحقیق جهت تعیین روابط بین عملکرد دانه و برخی صفات زراعی برای هفت لاین امیدبخش برنج و رقم شیرودی در سال 1384 در موسسه تحقیقات برنج کشور - معاونت مازندران (آمل) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تکرار اجراء گردید. در این تحقیق 11 صفت زراعی شامل عملکرد دانه و اجزاء آن و خصوصیات مورفولوژیکی بوته و دانه اندازه گیری شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین ژنوتیپ ها از نظر اکثر صفات مورد مطالعه اختلاف معنی دار وجود دارد که دلالت بر وجود تنوع ژنتیکی می نماید. مقایسه میانگین ها نیز نشان داد که لاین شماره 2 از لحاظ عملکرد و برخی از صفات مهم زراعی نسبت به سایر ژنوتیپ ها برتری دارد. همچنین در این بررسی عملکرد دانه همبستگی ژنوتیپی و فنوتیپی مثبت و معنی داری با صفات ارتفاع بوته (p=0.64** و g=0.72**)، طول خوشه (g=0.78**, p=0.59**)، وزن خوشه (g=0.81**, p=0.55**)، تعداد دانه پر (g=0.79**, p=0.55**) و مساحت برگ پرچم (g=0.64**, p=0.5**) نشان داد. بطور کلی نتایج این تحقیق نشان داد که لاین شماره 2 نسبت به رقم شیرودی برای صفات مساحت برگ پرچم، تعداد دانه پر، وزن خوشه و طول خوشه دارای برتری بود.

تنوع ژنتیکی موجود در 27 ژنوتیپ سیاه تاغ از استانهای سیستان و بلوچستان، سمنان، یزد و کرمان در ایستگاه تحقیقاتی حسین آباد شهرستان قم در یک طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار طی سالهای 1376-81 مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس دو طرفه تفاوت معنی داری را میان ژنوتیپ ها از نظر صفات مورد مطالعه در سالهای مختلف نشان داد. واریانس ژنوتیپی، واریانس فنوتیپی و وراثت پذیری عمومی صفات در هر سال محاسبه گردید. وراثت پذیری صفات بر مبنای نتایج تجزیه مرکب داده ها بالاتر از میزان محاسبه شده بر اساس داده های هر سال بود. میزان وراثت پذیری اکثر صفات مطلوب پایین و یا در حد متوسط بود. بنابراین در برنامه های اصلاحی و انتخاب باید از روابط همبستگی موجود میان صفات استفاده نمود. در سال اول ضرایب همبستگی فنوتیپی کلیه صفات با یکدیگر به جز با زنده مانی نهالها مثبت و معنی دار (P<0.01) بود. در سال سوم نیز ضرایب همبستگی ژنوتیپی اکثر صفات با یکدیگر مثبت و معنی دار بود. اکثر صفات مهم نظیر ارتفاع درختچه ها، قطر تنه اصلی، قطرهای بزرگ و کوچک تاج پوشش در کلیه سالها با یکدیگر و در هر دو سطح فنوتپی و ژنوتیپی همبستگی های مثبت و معنی داری نشان دادند. همچنین ضرایب همبستگی فنوتیپی صفات در هر سال با صفات تحت بررسی در سالهای دیگر نیز محاسبه گردید. ارتفاع نهالها در سال اول با ارتفاع نهال و قطر تنه اصلی در سالهای بعد (به جز قطر تنه در سال پنجم) همبستگی مثبت و معنی داری نشان داد. ضرایب همبستگی بقا و زنده مانی نهالها در این سال با زنده مانی نهالها در سالهای بعد معنی دار نبود. بر اساس نتایج کلی این بررسی برای انتخاب درختچه های با ارتفاع بلند در سال پنجم، انتخاب برمبنای همین صفت در سال اول و دوم و جهت انتخاب درختچه های با قطر تاج پوشش بزرگتر، انتخاب بر مبنای قطر تنه اصلی در سال اول را می توان توصیه نمود.

این پژوهش در سال زراعی 77-1376 در دو مزرعه در باجگاه و کوشکک استان فارس انجام گرفت. در هر مزرعه 25 ژنوتیپ گندم در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی کشت شد و مورد ارزیابی قرار گرفت. صفات مختلف ظاهری و فیزیولوژیکی در پنج مرحله نمونه برداری اندازه گیری شد. نمونه برداری ها در مراحل پنجه زنی (S1)، رشد طولی ساقه (S2)، ظهور سنبله و گلدهی (S3)، خمیری شدن دانه (S4) و رسیدن کامل دانه (S5) انجام شد. پس از انجام تجزیه واریانس، صفاتی که دارای اثر معنی داری بودند از نظر همبستگی ژنوتیپی با عملکرد دانه، وراثت پذیری، ضریب تغییرات ژنوتیپی، ضریب تغییرات فنوتیپی مورد ارزیابی قرار گرفتند. بالاترین وراثت پذیری مربوط به صفت تعداد سنبلچه در سنبله اصلی (h2=%80.14) و کمترین وراثت پذیری مربوط به صفت نسبت وزنی سنبله به ساقه اصلی در(h2=%1.05) S3  بود. وراثت پذیری عملکرد دانه %21.54 برآورد گردید. اکثر صفات اندازه گیری شده دارای ضریب تغییرات ژنوتیپی قابل ملاحظه ای بودند. عملکرد دانه با نسبت وزنی سنبله به ساقه اصلی در S5، تعداد دانه در سنبله اصلی، تعداد سنبلچه در سنبله وزنی سنبله به ساقه فرعی در S5، تعداد دانه در سنبله فرعی، تعداد سنبلچه در سنبله فرعی، تعداد سنبله در متر مربع، شاخص برداشت، تعداد کل پنجه در بوته، قطره ساقه (میانگره اول)، قطر ساقه (میانگره دوم)، وزن واحد طول ساقه، طول سنبله با ریشک، میزان جذب خالص در نمونه برداری سوم (NAR3) دوام سطح برگ در نمونه برداری سوم (LAD3) و دوام سطح برگ در نمونه برداری چهارم (LAD4) همبستگی ژنوتیپی مثبت و معنی دار، و با صفات وزن صد دانه، ارتفاع بوته، درصد پنجه های نابارور، طول سنبله بدون ریشک، سرعت رشد محصول در نمونه برداری دوم (CGR2)، میزان جذب خالص در نمونه برداری دوم (NAR2) و سرعت رشد نسبی در نمونه برداری دوم (RGR2)، همبستگی منفی و معنی داری داشت. در این آزمایش مهم ترین صفات افزایش دهنده عملکرد، تعداد دانه در سنبله اصلی و فرعی، تعداد سنبلچه در سنبله، قطر ساقه و وزن واحد، طول ساقه تشخیص داده شد. همین طور مشخص شد که کاهش در ارتفاع بوته و درصد پنجه های نابارور راه کاری موثر در کاهش افت عملکرد است. از بین شاخص های فیزیولوژیک نیز شاخص های، NAR3، LAD3 و LAD4 شاخص های موثری در افزایش عملکرد دانه بودند.

به منظور بررسی روابط فنوتیپی و ژنوتیپی موجود بین صفات زراعی و اجزای عملکرد در لاین های انتخاب شده از توده های بومی گلرنگ در ایران، آزمایشی در سال زراعی 80-1379 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه صنعتی اصفهان به صورت طرح لاتیس ساده 9´9 اجرا شد. در این آزمایش، 66 لاین انتخاب شده از توده های بومی گلرنگ از استان های اصفهان، آذربایجان، خراسان، کردستان و مرکزی به همراه 13 ژنوتیپ خارجی و همچنین توده های کوسه و اراک 2811 (جمعا 81 ژنوتیپ) مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه همبستگی بین صفات نشان داد که صفات تعداد دانه در طبق و تعداد طبق در بوته، دارای بیشترین ضریب همبستگی فنوتیپی و ژنوتیپی با عملکرد دانه در بوته و عملکرد دانه در واحد سطح بودند. ضریب همبستگی فنوتیپی و ژنوتیپی عملکرد دانه در بوته با عملکرد دانه در واحد سطح نیز مثبت وبسیار بالا بود. بر اساس نتایج حاصل از رگرسیون مرحله ای، صفت تعداد دانه در طبق به تنهایی 41 درصد و به همراه تعداد طبق در بوته 75 درصد از تغییرات عملکرد دانه در بوته را توجیه نمود. نتایج تجزیه ضرایب مسیر نیز نشان داد که صفت تعداد طبق در بوته دارای بیشترین اثر مستقیم مثبت روی عملکرد دانه در بوته و عملکرد دانه در واحد سطح بود که این اثر از طریق تاثیر غیر مستقیم منفی وزن هزار دانه کاهش داشته است. همچنین علیرغم اینکه وزن هزار دانه اثر مستقیم مثبت و بالایی روی عملکرد دانه داشت، اما به علت وجود همبستگی منفی و بالا بین آن و صفت تعداد طبق در بوته، همبستگی بین وزن هزار دانه و عملکرد دانه، پایین بود. درصد روغن برای 20 لاین برتر از لحاظ عملکرد دانه و همچنین توده کوسه با استفاده از روش سوکسله اندازه گیری شد و نتایج تجزیه همبستگی برای این صفت نشان داد که بین درصد روغن و سایر صفات بجز صفت تعداد دانه در طبق (rg = 0.53*) همبستگی معنی داری وجود نداشت.

در این پژوهش به­منظور تخمین تبخیرتعرق مرجع در ایستگاه خرم­آباد، روش­های رگرسیون چندمتغیره و برنامه­ریزی بیان ژن مورد بررسی و استفاده قرار گرفتند. برای اطلاعات ورودی مدل از اطلاعات ایستگاه سینوپتیک خرم­آباد شامل: درجه حرارت حداکثر و حداقل، ‏رطوبت نسبی حداکثر و حداقل، ساعات آفتابی و سرعت باد ماهانه در بازه زمانی 1395-1361 (به تعداد 420 ماه) استفاده شد. بر اساس رابطه بین پارامترهای ورودی و خروجی، شش الگوی ورودی برای مدل­سازی تعیین گردید. 70 درصد داده­ها برای آموزش و 30 درصد داده­ها برای صحت­سنجی مدل­ها به­کار گرفته شد، هم­چنین در روش برنامه­ریزی بیان ژن دو نوع عملگر ریاضی شامل چهار عملگر اصلی و عملگرهای پیش­فرض مدل مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از رگرسیون چندمتغیره نشان ­داد که مدل پیشنهادی با مقدار 952/0 =R2 از دقت قابل­قبولی برخورداراست. تحلیل ضرایب مدل حاکی از بیشترین تأثیر حداکثر درجه حرارت با ضریب 604/0 بر تبخیرتعرق مرجع بود. نتایج برنامه­ریزی بیان ژن نشان داد الگوی پنجم با عملگرهای چهار اصلی، در مرحله آموزش با ‏958/0 ‏R2=، ‏‎‏704/0‏RMSE= و 97/0NS= و مرحله آزمون با 977/0 R2=،  ‏‏‎‎‏615/0‏RMSE= و 977/0NS= عملکرد بهتری را داشته و نتایج به دست آمده نشان داد که برنامه­ریزی بیان ژن دارای توانایی قابل قبولی در تخمین تبخیرتعرق مرجع تحت شرایط آب وهوایی خرم­آباد بوده و به عنوان مدل قابل­استفاده در این زمینه معرفی کرد.